Oświadczenie złożone
przez senatora Adama Bielę

Oświadczenie skierowane do ministra sprawiedliwości Zbigniewa Ziobry

Dziękując za bardzo satysfakcjonującą odpowiedź, datowaną dnia 9 grudnia 2005  r., na moje oświadczenie z dnia 15 listopada 2005 r. w związku z pobieraniem przez sądy opłat sądowych w sposób bezpodstawny, chcę stwierdzić, że interwencja ministerstwa w tej sprawie była skuteczna. Nie dochodzą już do mnie skargi, że jakieś sądy żądają opłaty sądowej od składających wnioski w związku z ustawą z dnia 7 lipca 2005 r. o zmianie niektórych ustaw dotyczących nabywania nieruchomości (DzU z 2005 r., nr 157, poz. 1315).

Niestety nie poprawił się przez to ogólny klimat w sądach w związku z realizacją tej ustawy. Znamienne jest to, że na podstawie takich samych wniosków złożonych na formularzach pobranych z internetu jedne sądy wszczynają procedurę, inne zaś wielokrotnie żądają uzupełnienia wniosku pod groźbą zwrotu pisma. Najczęściej mają miejsce wezwania do usunięcia braków formalnych pisma domagające się wskazania wartości przedmiotu sporu bez precyzowania według jakiego kryterium ma być ona wskazana.

Nie wiem, czy sąd musi się upierać przy żądaniach określania wartości przedmiotu sporu, gdy w podmiotowej kwestii nie o spór z kimkolwiek chodzi, lecz o rozstrzygnięcie przez sąd, czy najemcy byłego mieszkania zakładowego dano prawo nabycia tego mieszkania w sposób określony przepisami art. 4 wyżej wymienionej ustawy i czy w związku z tym naruszano, czy też nie, interes prawny najemcy. Oczywiście chodzi o ustalenie przez sąd, czy fakt ten miał miejsce przed zbyciem tego mieszkania osobom trzecim przez przedsiębiorstwo państwowe, państwową osobę prawną, państwową jednostkę organizacyjną lub spółkę handlową przed dniem, kiedy przestała już być spółką, gdzie Skarb Państwa był podmiotem dominującym. Do sytuacji, kiedy mieszkanie było własnością spółki handlowej, w której Skarb Państwa był podmiotem dominującym, a po 8 lutego 2001 r., to jest po wejściu w życie ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o zasadach zbywania mieszkań, spółka ta pomimo tego nie dała prawa pierwszeństwa nabycia mieszkania jego najemcy i zbyła go osobie trzeciej, mają zastosowanie przepisy art. 5 ustawy z dnia 7 lipca 2005.

Tymczasem z dostępnych mi relacji wynika, iż sądy niejednokrotnie rozstrzygają w odniesieniu do art. 4, czy w spółce, która była właścicielem mieszkania zakładowego, Skarb Państwa był podmiotem dominującym. Taka sytuacja miała miejsce między innymi w Sądzie Rejonowym w Tarnowskich Górach i dotyczyła wniosków następujących osób: Szymańskiego Mirosława, sygn. akt IC619/05, Soińskiej Marii, sygn. akt IC545/05, Wróblewskiego Józefa, sygn. akt IC639/05. Sądy w Tarnowskich Górach, Wrocławiu, Krakowie zamiast wydawać orzeczenia na mocy art. 4 wymienionej ustawy, czy dano wnioskodawcy pierwszeństwo w nabyciu mieszkania, rozpoczynają procedurę typową dla postępowania procesowego, często zarządzają oddalenie wniosku jako bezzasadnego i zarządzają koszty zastępstwa procesowego według ustalonych norm w typowych procedurach. Kwoty te przekraczają 3000 zł. Często orzeczenia podejmowane w tym trybie uprawomocniają się, gdyż starsi wiekiem wnioskodawcy nie są w stanie podołać postępowaniom proceduralnym trybu procesowego.

Tego rodzaju postępowania sądów są jakimś nieporozumieniem. Cały kontekst art. 4 ustawy jest tak skonstruowany, iż ma on dawać możliwość rozstrzygania przedmiotowej kwestii, to jest prawa pierwszeństwa nabycia oraz naruszenia interesu prawnego najemcy w sposób łatwy proceduralnie i bezkosztowy. Nie jest do tego potrzebna typowa procedura procesowa.

W toku postępowania legislacyjnego przekonywano mnie, że nie trzeba dodawać żadnych uściśleń w przepisach, żeby sąd rozstrzygał przedmiotową kwestię w trybie nieprocesowym. Jako senator reprezentujący Senat, będący inicjatorem tej ustawy, słyszałem w tej sprawie stosowne zapewnienia ze strony prawników reprezentujących zarówno ministerstwa zainteresowane tą ustawą, jak i Biuro Legislacyjne Sejmu. Tak samo było również w toku prac nad tą ustawą w Senacie. Jestem więc zaskoczony sposobem traktowania tej ustawy przez sądy, które, po pierwsze, oddalają złożone przez najemców mieszkań wnioski na mocy art. 4 ustawy, a po drugie, zasądzają koszty zastępstwa procesowego według zasad typowych dla procedury postępowania procesowego, co jest jakimś koszmarnym nieporozumieniem.

W moim przekonaniu niektóre sądy w ogóle nie wniknęły dogłębnie w przepisy art. 4. Ten artykuł przecież mówi tylko o tym, żeby rozstrzygnąć, czy został naruszony interes prawny najemcy mieszkania i czy dano mu pierwszeństwo jego nabycia, zanim przedsiębiorstwo państwowe, czy spółka Skarbu państwa (nim przestała być spółką, w której Skarb Państwa był podmiotem dominującym) zbyła to mieszkanie osobie trzeciej. Tego oczekujemy od sądów.

Bardzo proszę Pana Ministra o stosowną pomoc w tej sytuacji. Chodzi też o to, żeby sądy stworzyły bardziej przyjazną atmosferę dla realizacji ustawy o sprzedanych wraz z najemcami mieszkań zakładowych. Są to ludzie starsi i bardzo pokrzywdzeni przez "zawirowania", nierzadko korupcyjne, transformacji ustrojowej.

Ustawodawca uznał, że polskie sądy pomogą odwrócić stosunkowo szybko i sprawnie tę haniebną kartę polskiej prywatyzacji: zbywanie mieszkań zakładowych wraz z najemcami tych mieszkań, którym nie dano żadnej szansy ich nabycia w sposób godny i zgodny z zasadami Konstytucji RP.

Oczekuję, że Pan Minister zmieni klimat związany z realizacją tej ustawy i pomoże w jej urzeczywistnieniu.

Z wyrazami uznania
Adam Biela